Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze z myślą o małych i dużych turystach, penetrujących przyrodnicze zakątki kraju, ustanowiło Odznakę Turysta Przyrodnik. Można ją zdobywać równocześnie z innymi odznakami, np. GOT (Górska Odznaka Turystyczna) lub OTP (Odznaka Turystyki Pieszej). Emblemat tej odznaki przedstawia jedną z najcenniejszych polskich roślin chronionych - dziewięćsił. Odznaka ma siedem stopni różniących się od siebie kolorami tła.
Zdobywanie odznaki rozpoczynamy od stopni małych - może to zrobić każdy, kto ukończył 7 rok życia. Żeby sięgnąć po odznaki duże, trzeba ukończyć 16 lat. Kolejność zdobywania odznak jest obowiązkowa, w ciągu jednego roku można zdobyć tylko jeden jej stopień (wyjątkiem jest popularna i mała brązowa, szczegóły w regulaminie). Każdy ze stopni małych można zdobywać od roku do pięciu lat, duże nie mają ograniczenia czasowego.

Przyrodnik ubiegający się o odznakę musi wykazać się podstawowymi wiadomościami o zwiedzanym obiekcie, może też wykonać dodatkowe prace, np. opis obiektu przyrodniczego, szkic, dokumentację fotograficzną, prowadzić obserwacje przyrodnicze, brać udział w pracach porządkowych, zalesieniowych itp.

Proces zdobywania odznaki, nauczyciel może wykorzystać w pracy z młodzieżą. Prowadząc edukację ekologiczną, realizując projekty związane z ochroną przyrody, można równocześnie zdobywać odznakę. Później można zweryfikować dany stopień odznaki na zakończenie realizacji przedsięwzięcia i wręczyć młodemu przyrodnikowi jej emblemat, jako dodatkowy element potwierdzający dokonania związane z ochroną przyrody. Najniższe stopnie odznaki bez trudu uda się zdobyć podczas 3-5 jednodniowych wycieczek, bądź w trakcie tygodniowej "Zielonej szkoły".

Do udokumentowania dokonań związanych ze zdobywaniem odznaki, konieczne jest prowadzenie Książeczki Turysta Przyrodnik, w której zbiera się potwierdzenia. Podobnie jak przy innych odznakach turystycznych, potwierdzić fakty mogą przodownicy turystyki kwalifikowanej i przewodnicy (zwłaszcza instruktorzy ochrony przyrody, instruktorzy opieki nad zabytkami i instruktorzy krajoznawstwa), opiekunowie szkolnych kół krajoznawczo-turystycznych (odznaki popularne i brązowe). Potwierdzeniem może być też pieczątka z pobliskiej instytucji (np. sklep, parafia, sołtys).

Żeby dostać odznakę, trzeba zdobyć określoną liczbę punktów. Punkty są przyznawane za różne dokonania przyrodnicze, od udziału w prelekcjach i odczytach (2 punkty), poprzez uczestnictwo w wycieczkach przyrodniczych (3 punkty za dzień), zwiedzanie obszarów chronionych (np. rezerwatów - 5 punktów, parków krajobrazowych - 8 punktów, czy parków narodowych oraz obszarów NATURA 2000 - 10 punktów), po prace na rzecz ochrony przyrody (5-10 punktów). Żeby stać się posiadaczem odznaki w stopniu popularnym, należy uzyskać 50 punktów, małym brązowym - 100 punktów, małym srebrnym - 200 punktów, a małym złotym - 300 punktów. Przy odznace dużej srebrnej liczy się 400 punktów oraz zwiedzenie 7 parków narodowych, przy dużej złotej - 500 punktów oraz zwiedzenie 10 parków narodowych. Punkty do odznaki małej srebrnej włącznie mogą być zdobywane w całości lub części na terenie województwa zamieszkania, jednak odznaki od małej złotej wzwyż muszą być w części zdobywane poza obszarem tego województwa. Odznaka honorowa jest przyznawana przez Komisję Ochrony Przyrody Zarządu Głównego PTTK za znaczne osiągnięcia na polu poznawania i ochrony przyrody.

Osoba ubiegająca się o przyznanie odznaki przedstawia najbliższemu Referatowi Weryfikacyjnemu książeczkę Turysta Przyrodnik z potwierdzonymi punktami i ewentualnymi wynikami prac na rzecz ochrony przyrody, niezbędnymi dla uzyskania odznaki odpowiedniego stopnia.

Odznaki wszystkich stopni weryfikują Referaty Weryfikacyjne Odznaki Turysta Przyrodnik zatwierdzone przez KOP ZG PTTK. Te same Referaty mają prawo przyznawać odznaki popularną, brązowa, małą srebrną i małą złotą. Jedynie Odznaki w stopniu: duża srebrna, duża złota przyznaje Referat Weryfikacyjny Komisji Ochrony Przyrody Zarządu Głównego PTTK.

W związku z ogłoszeniem przez ZG PTTK roku 2008 "Rokiem przyrody w PTTK" ustanowiona została Jubileluszowa Odznaka Turysta Przyrodnik. Zdobyło ją blisko 5000 osób.